Pas op met complimenten geven!

Waarom je als leefstijlcoach op moet passen met complimenten geven

Wij leren de leefstijlcoaches en leefstijlartsen in opleiding om successen te vieren met hun cliënten*. Successen vieren klinkt als zweverig jargon maar heeft als doel om aandacht te geven aan een succesvolle gedragsverandering of behaald doel. Als een verstokte roker het voor elkaar heeft gekregen om al flink te minderen of als een cliënt het is gelukt om frisdrank te vervangen door mineraalwater bijvoorbeeld. Succes vieren kun je op veel manieren doen. Je kunt een compliment geven, het samen positief benoemen en daarmee te  bekrachtigen. Of je kunt succes aandacht geven door er gerichte vragen over te stellen. Hiermee nodig je je cliënt uit om nader te onderzoeken waardoor het succes is ontstaan. Wat maakte dat het lukte?

Dopamine en serotonine

Het samen vieren van successen of behaalde doelen is om verschillende redenen goed voor je cliënt. Allereerst is er meestal de neiging van mensen om vooral stil te staan bij zaken die niet gelukt zijn. Het bespreken van een positieve ervaring, gehaald doel of een succesvolle gedragsverandering maakt dat de stoffen dopamine en serotonine vrijkomen. Dit stimuleert het geluksgevoel. Maar het doet meer. Het geeft zelfvertrouwen en motiveert om door te gaan. Het is dé basis voor nieuwe successen. Immers, alles wat je aandacht geeft groeit. En, wanneer je de successen viert door gerichte vragen te stellen over wat maakte dat het een succes werd geeft mogelijk inzichten die je cliënt kan gebruiken voor het mogelijk maken van nieuwe successen.

Uitverkoopje

Successen vieren is dus meer dan complimenten geven. Complimenten krijgen kan heel fijn en leuk zijn. Als een vriendin je complimenteert met een nieuwe jurk bijvoorbeeld. Of als je kinderen je laten weten dat ze het eten zo lekker vinden. Er zijn veel redenen waarom we het lastig vinden om een complimentje te ontvangen. Maar een compliment van tafel vegen met ‘Ach het was een uitverkoopje’ of reageren met ‘Fijn dat je het ook een keer lekker vindt’,  . stimuleert je vriendin of kinderen in ieder geval niet om er nog eens één te maken.

Betuttelende complimenten

Wanneer een coach een compliment geeft bestaat natuurlijk de kans dat het niet aankomt en van tafel wordt geveegd. Maar er zijn meer redenen om voorzichtig te zijn met complimenten. Allereerst kan er een ongelijkwaardige situatie ontstaan omdat een compliment betuttelend kan overkomen. Wanneer een cliënt ontevreden is over zijn eetpatroon en laat zien dat zij daarvan baalt is een compliment ‘Maar wat goed dat je ook fruit eet’ niet op zijn plaats. Het is bedoeld om de cliënt zich beter te laten voelen of de teneur van het gesprek om te buigen. Maar het is betuttelend omdat jij het beter lijkt te weten en zal de cliënt nog meer laten balen Bovendien sluit je niet aan bij de ervaring een gevoel van je cliënt en pak je het niet coachend op. Het idee dat we de motivatie van anderen kunnen oppeppen door complimenten te geven blijkt niet zo effectief.

Controlerende complimenten

Een ander soort complimenten werkt ook averechts omdat ze opgevat kunnen worden als controlerend. Alsof ze een leefstijlinterventie voor jou doen in plaats voor zichzelf. Een voorbeeld hiervan is wanneer je als coach bijvoorbeeld zegt, ‘Wat goed dat je zoals afgesproken alle dagen hebt gewandeld’. Alsof jij degene bent die goedkeuring moet verlenen of er een oordeel over moet geven. Dit werkt averechts doordat het de autonomie ondermijnt en daarmee de motivatie. Kortom, het doet afbreuk aan het zelfvertrouwen en de eigen regie van je cliënt.

Maar hoe dan wel?

Successen vier je door samen naar het proces te kijken: Wat was effectief? Wat maakte dat het lukte? Waar is je cliënt tevreden over? Wat heeft je cliënt geleerd? Hoe kan ze het geleerde gebruiken voor andere situaties? Daarnaast werken informatieve complimenten. Constaterend vragen of het klopt  dat er nu nog maar de helft van die sigaretten wordt gerookt. Of bekrachtigen met een reflectie:  ‘Je haalt nu geen frisdrank meer in huis ’. Je kunt dit succesvolle gedrag nog verder bekrachtigen door de voordelen te laten benoemen van dit nieuwe gedrag. Ook dat is successen vieren.

Tips voor het geven van complimenten en het vieren van successen

• Vraag jezelf af wat de reden is dat je een compliment maakt. Kijk daarbij verder dan de eerste laag. Welke behoefte van jou zit daar onder? Laat je verrassen!
• Wees bescheiden en realistisch in je complimenten .
• Als je complimenten geeft, geef ze dan over het proces zoals gedrag en aanpak. Zeg niet ‘Wat goed dat je geen chocolade meer eet’ maar bijvoorbeeld ‘Wat goed bedacht om na je warme maaltijd je tanden te poetsen zodat je geen zin meer hebt in chocolade.’
• Voorkom dat complimenten controlerend overkomen. Alsof jij de goedkeuring moet geven: ‘Top gedaan, je hebt 7 van de 9 keer gesport!’
• Laat de positieve gevolgen van het nieuwe gedrag benoemen: ‘Wat levert het je verder op dat je nu niet meer rookt?’
• En als je een compliment geeft moet het oprecht zijn. Want niet gemeende complimenten geven ruis in het contact en hebben een negatief effect op de relatie. Kortom dat voelt je cliënt.
• Wat kan je inzetten waardoor je de cliënt zelf aandacht laat geven aan zijn successen.
• Essentieel is dat het doel van de coach altijd is om het zelfvertrouwen van de cliënt te versterken waardoor de cliënt zoveel mogelijk zelf de regie houdt. Wanneer je terugblikt op een gesprek kun je dit als uitgangspunt nemen.

Marjan Hulshof en Yneke Kootstra

*cliënt, patiënt of coachee.